Çağımızda internetin hayatımızın vazgeçilemez bir parçası olduğu bilinen bir gerçektir. Hepimizin kolayca ulaşabildiği telefon, tablet, bilgisayar gibi araçlarla her an internet kullanımı sağlanabilmektedir. İnternet hayatımızı bir yandan kolaylaştırırken bir yandan da yaşam kalitemizi düşürebilmektedir. İnternet kullanımı hakkında öncelikle yetişkinler farkındalık kazanmalı daha sonra da çocuklarının internet kullanımının bağımlılık boyutuna dönüşmemesi için önlemler almaları gerekmektedir.
“İnternet Bağımlılığı” özellikle okul çağındaki çocuklarda çok sık görülmektedir. Okul çağındaki çocuklar sosyal onay ve akran kabulü gibi nedenlerle internete daha çok yönelmektedir. İnternet bağımlılığı, çocukların sadece akademik başarılarını olumsuz yönde etkilemekle kalmayıp sosyal ilişkilerinde, ruhsal ve bedensel gelişimlerinde de ciddi sorunlara yol açmaktadır.
Peki bu kadar ciddi sorunlara yol açan internet bağımlılığı nedir? Tanı kriterleri, belirtileri, evreleri nelerdir? Hangi tedavi yaklaşımları uygulanır? Ebeveynler neler yapabilir?
İnternet bağımlılığı bir çeşit teknoloji bağımlılığıdır ve bu da davranışsal bağımlılıkların altında yer alır(patolojik kumar aynama gibi). Young, bağımlı internet kullanımını, “sarhoş edici bir madde alımını içermeyen bir dürtü kontrol bozukluğu” şeklinde tanımlamakta ve “patolojik kumar oynamaya” benzetmektedir. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı(DSM V)’nda internet bağımlılığı bir hastalık başlığı altında değerlendirilmemiştir. Araştırmacılar yaptıkları çalışmalar sonucunda internet bağımlılığı için belirli tanı kriterleri oluşturmuşlardır. Örneğin Young internet bağımlılığı için 8 ölçüt belirlemiştir, bu ölçütlerden 5 tanesini karşılayan kişi internet bağımlısı olarak tanımlanır.Young’un 8 ölçütü;
1. İnternet ile ilgili aşırı zihinsel uğraş (sürekli olarak interneti düşünme, internette yapılan aktivitelerin hayalini kurma, internette yapılması planlanan bir sonraki etkinliği düşünme, vb)
2. İstenilen keyfi almak için giderek daha fazla oranda internet kullanma ihtiyacı duyma
3. İnterneti kullanımını kontrol etme, azaltma ya da tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması
4. İnternet kullanımının azaltılması ya da tamamen kesilmesi durumunda huzursuzluk, çökkünlük ya da kızgınlık hissedilmesi
5. Başlangıçta planlanandan daha uzun süre internette kalma
6. Aşırı internet kullanımı nedeniyle aile, okul, iş ve arkadaş çevresiyle sorunlar yaşama, eğitim veya kariyer ile ilgili bir fırsatı tehlikeye atma ya da kaybetme
7. Başkalarına (aile, arkadaşlar, terapist, vb) internette kalma süresi ile ilgili yalan söyleme
8. İnterneti problemlerden kaçmak veya olumsuz duygulardan (örn: çaresizlik, suçluluk, çökkünlü, kaygı) uzaklaşmak için kullanma.
İnternet bağımlılığı üzerinde demografik değişkenlerin (cinsiyet ve aylık harcama miktarı) ayırt edici bir etkisi bulunmamaktadır. İnternet bağımlılarını, bağımlı olmayanlardan ayıran en güçlü iki değişken ise sırasıyla internet kullanım süresi ve internete duyulan güvendir. Açık bir ifadeyle internet bağımlıları daha uzun süre internet kullanmakta ve internete daha fazla güven duymaktadırlar. Bir internet bağımlısının internet kullanımı bilgi edinme amacından çok, hayatın sorunlarıyla başa çıkma bağlamında kullanılan psikolojik bir kaçıştır.
İnternet bağımlılığının belirtileri:
*Tolerans; internette giderek artan miktarda zaman geçirme isteği.
*İnternet kullanım düzeyi hakkında yalan söyleme.
*Sorunlardan kaçış olarak interneti kullanma.
*İnternet kullanımını kontrol etme veya azaltmak için sürekli arzu duymak.
*Kan basıncı, kalp dolaşım sistemi, stres, hatırlama zorlukları, konsantrasyon eksikliği, baş, mide ve kas ağrıları ile görme zayıflıklarındaki artış.
*Durgunluk, uykusuzluk, panik atak ve kızgınlık hallerindeki artış.
*İnternet kullanımı sebebiyle sosyal etkinliklerin terk edilmesi.
*Akademik ve mesleki başarıda ciddi düşüş.
İnternet bağımlılığı evreleri:
1. İnternet kullanmayı yoğunlaştırma:
2. İlerleme Evresi: Bu evrede kişi sık ve uzun süre internet kullanmaya başlamıştır.
3. Bırakma Evresi: Yaşanan zararlar üst düzeye çıkmıştır. Kişi artık kurtulma isteğindedir. vazgeçebilir. Bu evrede kişiyi bırakmaya zorlamak, bırakma girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilir.
4. Tekrar Kullanmaya Başlama Evresi: Bireyin internete karşı eski katı tutumu kalkmıştır. Bu evrede “ara sıra kullanmaktan bir şey çıkmaz” düşüncesi temeldir.
5. Eskiye Dönme Evresi: İnternet yoğun biçimde tekrar kullanılmaya başlanmıştır.
İnternet Bağımlığı Tedavi Yaklaşımları
FARMAKOTERAPİ: İnternet bağımlılığında tedavi hedefi öncelikle eğer saptanabilmişse altta yatan psikiyatrik rahatsızlığın tedavi edilmesidir. Eğer patolojik internet kullanımı bir diğer psikiyatrik bozukluğun belirtisi değil ise, dürtü kontrol bozukluğu ve bipolar duygudurum bozukluğuna daha yakın olması sebebiyle seçilecek olan farmakoterapinin her iki bozuklukta da kullanılan duygudurum dengeleyicisi olması iyi bir seçenektir.
PSİKOTERAPİ: Araştırmacılar, internet bağımlılığında da tıpkı depresyonda olduğu gibi bazı olumsuz bilişlerin rol oynadığını öne sürmüşlerdir. İnternet bağımlılığının hayatta başarısız olunan alanları telafi etmeye yönelik bir davranış örüntüsü olarak ortaya çıktığını öne sürmüşlerdir. Bu bağlamda internetin aşırı kullanımının ödüllendirici bir davranış olarak görülebileceğini ve öğrenme mekanizmaları aracılığıyla bazı olumsuz duygularla (korku, huzursuzluk, hayal kırıklığı) mücadele etmeye yarayan yetersiz bir strateji olarak kullanılabileceğini belirtmişlerdir. İnternet bağımlılığının tüm bu bilişsel özellikleri dikkate alındığında bilişsel-davranışçı tekniklerin bu bozukluğun tedavisinde faydalı olacağı anlaşılmaktadır.
İnternet bağımlılığın tedavisinde kullanılan çeşitli bilişsel davranışçı teknikler:
*İnternet kullanımını tam zıt saatlere kaydırmak,
*Dış durdurucular (external stoppers) kullanmak
*İnternet kullanımıyla ilgili hedefler belirlemek
*Özellikle belli bir işlevden uzak durmaya çalışmak,
*Hatırlatıcı kartlar kullanmak,
*İnternet yerine yapmak istediklerini not edebileceği kişisel bir defter kullanmak
Aile terapisi:
Aile terapilerinin internet bağımlılığı tedavisindeki yeri önemlidir. Aile terapilerinde odaklanılan noktalar şunlardır: *Ailenin internetin bağımlılık yapabileceği konusunda eğitilmesi.
*Bağımlı kişinin davranışları nedeniyle suçlanmasının azaltılması.
*Kişiyi internet üzerinden psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yöneltmiş olan daha öncesine ait ailevi çatışmaların açık bir şekilde konuşulabilmesini sağlama.
*Aileyi bağımlı kişinin tedavisine(yeni hobiler edinmesi, uzun bir tatile çıkarılması, bağımlı kişinin duygularını dinleyebilme konusunda) yardımcı olmaları için cesaretlendirme.
PSİKOLOG HİLAL NUR SERT
Kaynakça
Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1, 55-67.
Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2013). İlköğretim Öğrencilerinin İnternet Bağımlılığı ve Aile İnternet Tutumu. Türk Psikolojik ve Danışmanlık Dergisi, 4(39), 46-57.
Balcı, Ş. ve Gülnar, B. (2009). Üniversite öğrencileri arasında internet bağımlılığı ve internet bağımlılarının profili. Selçuk İletişim Dergisi, 6 (1), 5-22.
Batıgün, A. ve Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografi k değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26 (67), 1-10.
Bozkurt, H., Şahin, S. ve Zoroğlu, S. (2016). İnternet Bağımlılığı: Güncel Bir Gözden Geçirme. Journal of Contemporary Medicine, 10(4), 166-170.
Cömert, I. ve Kayıran, S. M. (2010). Çocuk ve ergenlerde internet kullanımı.Çocuk Dergisi 10(4):166-170.
Cengizhan, C. (2005). Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımında yeni bir boyut: “internet bağımlılığı”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 22, 83-98.
Derin, S. (2013). Lise öğrencilerinde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş hali (Yüksek lisans tezi) http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr adresinden edinilmiştir.
Ögel, K. (2017). İnternet bağımlılığı (3. baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Uzun, Ö. İnternet Bağımlılığı. http://www.gundempsikiyatri.com/internetbagimliligi